Llanddygfael

Saif Eglwys Llanfflewyn ym Mynydd Mechell, ar dir Fferam y Llan. Dywedir fod cerrig o chwarel gyfagos wedi eu defnyddio ar gyfer to gwreiddiol yr eglwys.

Dyma restr o enw caeau Fferam y Llan a ysgrifennwyd o’i chof gan y ddiweddar Mrs M. Richardson, Gorphwysfa ( mam Iola Roberts, Hafod y Grug)

Cae Pot Powdwr - mae chwarel ar gwr y fferm lle bu cloddio llechi lawer blwyddyn yn ôl. Rhyw hanner milltir o’r chwarel mae cae o’r enw Pot Powdwr. Roedd arno adeilad lle arferid cadw’r powdwr ar gyfer saethu yn y chwarel.

Cae yr Eglwys - lle mae eglwys hynafol Llanfflewyn wedi ei hadeiladu

Cae y Fuwch Frech – does gennyf yr un syniad am ystyr hwn.

Ponciau y Moch

Cors Marl- marl = tir ffrwythlon, cleiog

Cae Llyn - am ei fod yn terfynu ar Llyn Geirian

Cae Ynys Gwyddel hefyd Rhos Gate House

Ty’n Llan oedd enw’r fferm yn wreiddiol

Ym map y degwm yn 1841 ceir y manylion canlynol am y fferm:

Tirfeddianwr: Syr Richard Bulkeley

Tenant: Richard Parry

Enw: Ty’n Llan

Mesur: 216 a. 1r. 37p.

Rhent: £7.00

Chwarel Llanfflewyn fel ei gwelir heddiw, gyda thy y Fron yn y cefndir ar y chwith

Olion o’r hen chwarel ar dir ger Llanfflewyn

Y Cob ar draws Llyn Llygeirian

Gweddillion o’r graig a ddefnyddiwyd i adeiladu’r Cob

Mae'n llyn sydd ag arwynebedd o 29.8 acer. Fe'i rhennir yn ddau ran gan gob ar yr ochr ddwyreiniol. Adeiladwyd y cob gan Gwmni Lechi a Slabiau Llanfflewyn yn y 1870au. Datblygwyd chwarel ar dir Llanfflewyn gan Stad Bulkeley gyda’r bwriad i ehangu i gynnwys gwaith o dan ddaear, tai pwmpio, melinau llechi ac ati; ond methiant fu’r fenter. Defnyddiwyd gwastraff o’r chwarel i adeiladu’r cob, gyda’r bwriad o greu tramffordd i gyfeiriad ffordd Llanddygfael. Byddai’r wagenni a dynnwyd gan geffylau wedi cario’r llechi a’r slabiau ar eu taith i’r ffordd fawr ac ymlaen i’w gwerthu i bob cyfeiriad. Erbyn hyn, yr oll sydd ar ôl yw tomen o wastraff, gweddillion y gloddfa wedi ei amgylchynu gyda choed ac adeilad a welir i’r chwith o hynny.

************************************************************

Llanddygfael

Roedd trefgordd Llanddugwel yn rhan o blwyf Llanfechell, yng nghantref Talybolion. Ar un amser roedd yn blwyf arwahan. Erbyn hyn, nid oes unrhyw olion o eglwys St. Dygfael. Mae mapiau yn dangos lle roedd yr eglwys a Ffynnon Ddygfael yn sefyll. Erbyn hyn, mae tŷ o’r enw Bryn Eglwys yn sefyll yn agos i safle’r eglwys wreiddiol

yn ôl i frig y dudalen