Caeau

No. on plan	DESCRIPTION	Quantity
		A	R	P
574	Creigiau Mawr House, Outbuildings, Yard Stackyard, Gardens, etc.	0	2	19
595	Cae Crin	4	2	22
576	Cae Ffrachen	1	3	7
572	Cae Ffynnon	2	2	8
573	Cae Lloiau	0	3	4
558	Ponciau Bach	3	3	3
561	Ponciau Felin and Cattle Shed	6	1	34
562	Ponciau Felin Canol	3	3	3
542	Ponciau Felin Bach	0	3	32
543	Cae Cwmmiog	5	0	16
544	Bron y Fynwent	4	0	23
545	Cae Ponciau	9	3	2
546	Rhyddid and Cattle Shed	4	1	13
554	Cae Ffront	7	2	26
555	Rhos	1	0	6
547	Pool (part of)	1	0	3
536	Cae Mawr	6	0	11
528	Cae Trefarthen	6	1	37
512	Trefarthen Cottage and Garden with Llain Bach	0	2	2
	Total Area	79	1	18

THIS DESIRABLE FARM

Comprises some good Arable and Pasture Land, and very useful Rough Pasture Enclosures and is conveniently placed within easy reach of the village of Llanfechell

Caerdegog

Ar un adeg, roedd plwyf Llanfechell wedi ei rannu yn ddwy uned, sef Llanfechell Caerdegog a Llanfechell Llawr y Llan.

Bu Gweirydd ap Rhys Goch, arweinydd un o Bymtheg Llwyth Cymru yn byw yma, yn adeg Brenin Edward 3ydd.

******************************************************************

Arfbais llwyth Gweirydd ap Rhys Goch, Caerdegog

Ganrif a hanner yn ôl heriodd Owen Williams, y tenant ar y pryd, dau dirfeddianwyr pwerus ym Môn. Enillodd achos llys yn eu herbyn. I ddathlu’r fuddugoliaeth, taniwyd coelcerth ar dir y fferm. Hyd heddiw Cae Coelcerth yw enw’r cae.

******************************************************************

Rhai ffeithiau difyr wrth edrych ar y mapiau a’r enwau caeau

· Rhyfeddwyd at y mapiau cywrain a’r llawysgrifen gain a ddefnyddiwyd i gofnodi’r enwau

· Er mai yn Saesneg oedd y dogfennau, braf gweld bod enwau’r caeau bron yn gyfan gwbl yn Gymraeg

· Defnyddiwyd ‘llain’ ‘rhos’ ‘ponc’ a ‘waen’ yn ogystal â ‘chae’

· Mae nifer o’r enwau yn gyffredin i’r rhan fwyaf o ffermydd e.e. Cae Dan Tŷ, Cae Pwll, Cae Chwarel, Cae Capel, Cae Ffynnon. Nid oes angen eglurhad.

· Defnydd o enwau anifeiliaid e.e. Cae Creigiau Cathod, Cae Stalwyn ( Beudy Gwyn a Sarn). Cae’r Wylan Frech ( Carrog)

· Enwi caeau ar ôl pobl e.e. Llain Margaret, Llain Robin ( Carreg Drosffordd)

· Defnydd o eiriau nad ydym yn eu clywed erbyn hun

e.e. lleurad: lleudir - tir heb goed, ( Carrog)

llepan: llyfu, lleibio (Tyddyn Waen)

· Roedd llawer o dir comin ym Mynydd Mechell

· Cysylltiad Beiblaidd e.e. Gardd Eden (Dymchwa)

· Cyfeiriadau archeolegol e.e. Cae Siamber (Carrog), Cae Tair Carreg (Bodorwedd)

· Tystiolaeth o ofergoeliaeth e.e. Cae’r Bwgan ( Coeden) Cae’r Wrach ( Pen y Bont)

· Enwau wedi newid dros gyfnod o amser e.e Bryn Celynni (Bryn Clyni)

Llanddugwel (Llanddygfael), Barn Hill (Baron Hill), Sarn Crwban ( Sarn)

· Ffordd wahanol o sillafu enwau e.e. cilagwydd (clagwydd), eiryn (eirin)

*******************************************************************************

yn ôl i frig y dudalen