Cymdeithas Hanes Mechell

Hafan


Addysg


Cegin Filwr


Anglesey Trading Company


Cyfweliadau


Brynddu a’r Dyddiaduron  


Yr Eglwys


John Elias


Ffair Mechell


Maes Mawr


Coeden


Melinau


Yr Oriel


Syr Owen Thomas


Y Feddanen

a’r Wygyr


William Jones,

Mathemategydd


Fortunatus Wright,

Herwlongwr


Jos Y  Crown


Cofeb Llanfechell


 Capeli Llanfechell


Ol cnydau yng Ngharrog

Yr Hen Lan

Enwau Lleoedd

Robert Williams, Blaenor

Swyddfa’r Post

Gweirydd ap Rhys

Demograffeg Llanfechell 1851 a 1901

Mynwent Llanfechell

William Bulkeley a thlodion Llanfechell






Caeau a ffeithiau difyr amdanynt

Cae Pwll

Cae Tair Carreg

Cae Main

yn ôl i Enwau Lleoedd


******************************************************************


 Newry                    Glan Gors    

Cae Moch                      Cae Main

Cae Pen Gwenithfryn      Cae Rhosbach

Cae Rallt                      Cae Waen

Cae Waen Fawr

Cae Waen Bach

Cae Cefn Tŷ

                 

******************************************************************


Maes Mawr

601     Cae Penrhos                   646     Cae Pwll

604     Cae Llwybr                   645      Cae Gerddi

603     Cae Flaen Tŷ                 686     Cae Rhos

605     Cae Gwastad                  643     Cae Carreg Daran

647     Cae Dan ‘Rardd              687     Cae Capel


******************************************************************

  Bodorwedd

Cae Tair Carreg

Cae Carreg Fawr

Cae Ty’n Pwll

Cae Canol

Cae Top

Cae Dan Tŷ


******************************************************************

  Sarn (Crwban)

 565    Cae Cefn                567    Waen Wen

  572    Cae Ffynnon           575    Cae Tŷ Gwair

 577    Cae Ffwlbi             634    Cae Pwmp

 635    Cae Stalwyn           637    Cae Pensarn

 640    cae Gongl               641    Cae Lôn

 642    Cae Dros Lôn          649    Cae Gwaenyffryn

 651    Cae Tu Ôl Pensarn


******************************************************************

Enghraifft a gafwyd mewn Dosbarth Mudiad Addysg y Gweithiwr (W. E. A.)

 

Creigiau Mawr   

Gwybodaeth allan o gatalog arwerthiant ym Mis Medi 1918


No. on plan

DESCRIPTION

Quantity



A

R

P

574

Creigiau Mawr House, Outbuildings, Yard Stackyard, Gardens, etc.

0

2

19

595

Cae Crin

4

2

22

576

Cae Ffrachen

1

3

7

572

Cae Ffynnon

2

2

8

573

Cae Lloiau

0

3

4

558

Ponciau Bach

3

3

3

561

Ponciau Felin and Cattle Shed

6

1

34

562

Ponciau Felin Canol

3

3

3

542

Ponciau Felin Bach

0

3

32

543

Cae Cwmmiog

5

0

16

544

Bron y Fynwent

4

0

23

545

Cae Ponciau

9

3

2

546

Rhyddid and Cattle Shed

4

1

13

554

Cae Ffront

7

2

26

555

Rhos

1

0

6

547

Pool (part of)

1

0

3

536

Cae Mawr

6

0

11

528

Cae Trefarthen

6

1

37

512

Trefarthen Cottage and Garden with Llain Bach

0

2

2


                                                                              Total Area

79

1

18

THIS DESIRABLE FARM

Comprises some good Arable and Pasture Land, and very useful Rough Pasture Enclosures and is conveniently placed within easy reach of the village of Llanfechell


Caerdegog                

Ar un adeg, roedd plwyf Llanfechell wedi ei rannu yn ddwy uned, sef Llanfechell Caerdegog a Llanfechell Llawr y Llan.

 Bu Gweirydd ap Rhys Goch, arweinydd un o Bymtheg Llwyth Cymru yn byw yma, yn adeg  Brenin Edward 3ydd.


******************************************************************

Arfbais llwyth Gweirydd ap Rhys Goch, Caerdegog

Ganrif a hanner yn ôl heriodd Owen Williams, y tenant ar y pryd, dau dirfeddianwyr pwerus ym Môn.  Enillodd achos llys yn eu herbyn.  I ddathlu’r fuddugoliaeth, taniwyd coelcerth ar dir y fferm.  Hyd heddiw Cae Coelcerth yw enw’r cae.


******************************************************************


Rhai ffeithiau difyr wrth edrych ar y mapiau a’r enwau caeau

·        Rhyfeddwyd at  y mapiau cywrain a’r llawysgrifen gain a ddefnyddiwyd i gofnodi’r enwau

·        Er mai yn Saesneg  oedd y dogfennau, braf gweld bod enwau’r caeau bron yn gyfan gwbl yn Gymraeg

·        Defnyddiwyd ‘llain’ ‘rhos’  ‘ponc’ a ‘waen’ yn ogystal â ‘chae’

·        Mae nifer o’r enwau yn gyffredin i’r rhan fwyaf o ffermydd e.e. Cae Dan Tŷ, Cae Pwll, Cae Chwarel,          Cae Capel, Cae Ffynnon.  Nid oes angen eglurhad.

·        Defnydd o enwau anifeiliaid e.e. Cae Creigiau Cathod,  Cae Stalwyn ( Beudy Gwyn a Sarn). Cae’r          Wylan Frech ( Carrog)

·        Enwi caeau ar ôl pobl e.e. Llain Margaret, Llain Robin ( Carreg Drosffordd)

·        Defnydd o eiriau nad ydym yn eu clywed erbyn hun

         e.e. lleurad: lleudir - tir heb goed, ( Carrog)

      llepan: llyfu, lleibio  (Tyddyn Waen)

·        Roedd llawer o dir comin ym Mynydd Mechell

·        Cysylltiad Beiblaidd e.e. Gardd Eden (Dymchwa)

·        Cyfeiriadau archeolegol e.e. Cae Siamber  (Carrog), Cae Tair Carreg (Bodorwedd)

·        Tystiolaeth o ofergoeliaeth  e.e. Cae’r Bwgan ( Coeden) Cae’r Wrach ( Pen y Bont)

·        Enwau wedi newid dros gyfnod o amser e.e Bryn Celynni (Bryn Clyni)

         Llanddugwel (Llanddygfael), Barn Hill (Baron Hill), Sarn Crwban ( Sarn)

·        Ffordd wahanol o sillafu enwau e.e. cilagwydd (clagwydd), eiryn (eirin)


*******************************************************************************

yn ôl i frig y dudalen